Birinci İktisat Kongresi, bundan yaklaşık yüz yıl önce İzmir’de gerçekleşmiş ve burada yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik temelleri atılmıştır. Kongrenin kendisi kadar yapılış tarihi de önemli ve dikkate değerdir.

İzmir İktisat Kongresi olarak da bilinen kongre, henüz Lozan Antlaşması müzakereleri sürerken, yani Lozan imzalanmadan evvel yapılmıştır. Bu, şu anlama gelmektedir: Mustafa Kemal Atatürk bir yandan Lozan müzakeresi ile siyasi zaferini taçlandırıp modern Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşu ile ilgili uluslararası mutabakatı sağlarken, diğer yandan henüz daha yeni Türkiye Cumhuriyeti devleti kurulmadan bu devletin ekonomik düzeni ile ilgili çok kapsamlı ve benzersiz bir toplantı gerçekleştirmiştir.

Bu toplantıda, Türkiye Cumhuriyeti’nin ekonomik yapısına dair çok önemli tartışmalar gerçekleşmiş, son derece önemli kararlar alınmıştır. Aslında İzmir İktisat Kongresi’nin en temel özelliği bir ortak akıl çalışması olmasıdır. Bu kongre, ortak akılla yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin temellerini atma iradesidir. Nitekim Türkiye Cumhuriyeti, Lozan Antlaşması ile birlikte 29 Ekim’de kurulduktan sonra çok hızlı bir ekonomi hamlesi yapmıştır.

Bu ekonomi hamlesinin yol haritasının belirlendiği yer, yaklaşık 100 yıl önce Şubat ayında I. İktisat Kongresi’nin gerçekleştiği İzmir’dir. Bugün Türkiye, yeni baştan bir ekonomik politika, ekonomik strateji ve eylem planı oluşturması gereken bir döneme gelmiştir. Arka arkaya gelen ekonomik krizler ve devalüasyon ülkenin ekonomisini çökme noktasına getirmiştir. Yoksulluk derinleşerek bir kere daha ülkemizin en temel sorunu haline gelmiştir.

Diğer yandan dünyadaki değişim, iklim krizi ve pandemi ekonomik paradigmaların yeniden tanımlanmasını, iktisat kavramının bir kere daha ele alınmasını gerektirmiş, günümüz ekonomi ve iktisat anlayışının özündeki bazı eksiklikler gün yüzüne çıkmıştır.

Türkiye Cumhuriyeti hem ülke içindeki bu değişimi hem de dünyadaki bu gelişmeleri dikkate alarak, I. İktisat Kongresi’nden tam yüz yıl sonra, yeni bir ekonomi politikası belirleme şansına sahiptir. İzmir, I. İktisat Kongresi’ne ev sahipliği yaptığı gibi bugün de Türkiye Cumhuriyeti’nin yeni iktisadi politikasını belirlemek için en uygun şehirdir. İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Belediye tarafından kurulan İzmir Planlama Ajansı, bu yüz yıllık kültür mirasından aldığı ilham ve cesaretle İkinci Yüzyılın İktisat Kongresi ve ön buluşmalarını düzenlemek için harekete geçmiştir.